Beter afstemmen op wat de landbouw bezielt
Domesticatie van dieren en planten alsmede het intensief gebruik van de bodem hebben grote veranderingen met zich meegebracht voor dier, plant en bodem. Is daar een morele grens aan? Het begrip telos helpt ons dat te verkennen en analyseren. In drie afzonderlijke sessies zullen we gezamenlijk reflecteren op de intrinsieke waarde en de morele en spirituele aspecten van de natuurlijkheid en integriteit van dier, plant en bodem.
Over de telos van landbouworganismen
De mens dwingt het dier zijn natuurlijk gedrag te veranderen en zich zo te ontwikkelen dat het dier maximaal nut oplevert voor de mens. Evenzo past de mens het landbouwgewas aan zodat het effectief produceert in monoculturen gericht op het grootste rendement. En de bodem wordt vooral gezien als medium voor nutriënten en water, maar niet als de biotoop van zeer vormenrijk leven. Het nut-denken is daarbij zo ver doorgeschoten dat het zelfstandig kunnen functioneren in hun natuurlijke niche en omgeving wordt opgeofferd aan de doelen die de mens stelt. Is daar een morele grens aan?
Het begrip telos helpt ons dat te verkennen en analyseren. Telos is een Grieks filosofisch concept waarmee Aristoteles aangaf dat elk organisme een eigen doelgerichtheid heeft. Dit sluit nauw aan bij het antroposofische begrip groepsziel. Vanuit een biocentrische partnerhouding hebben dier en plant, maar ook de bodem een natuurlijke doelgerichtheid (de intrinsieke telos) en een door de mens opgelegde bestemming tot dienstbaarheid aan de mensheid (de nuts-telos). Beide teloi vereisen dat de mens respect heeft voor dier, plant en bodem, maar ze laten zich moeizaam met elkaar verenigen. Dat vergt reflectie op de intrinsieke waarde en de morele en spirituele aspecten van de natuurlijkheid en integriteit van dier, plant en bodem. In drie afzonderlijke sessies zullen we hier gezamenlijk op reflecteren.
Programma
Sessie 1: De telos van de bodem
met Jan Diek van Mansvelt en Paul Struik
Ook de bodem heeft een locatie-specifieke spirituele waarde. In veel culturen spreekt dit vanzelf. Overal op de wereld wordt Moeder Aarde vereerd en gerespecteerd. In de wijnbouw is de herkomst van de druif een betekenisvolle en herkenbare kwaliteit. Het is daarom noodzakelijk om ook voor de bodem het productiedoel op een heilzame manier te verenigen met de spirituele eigenheid van de bodem. Waaruit bestaat de telos van de bodem? Vanuit welke uitgangspunten kunnen we dit hanteerbaar maken in ons land?
Sessie 2: De telos van gewassen
Met Paul Struik en Diederick Sprangers
Planten staan in het algemeen gevoelsmatig verder bij de mens vandaan dan dieren. Daarom hebben de meeste mensen minder moeite om planten te gebruiken voor hun eigen doel dan dieren. Maar er bestaat ook zoiets als plantwaardigheid, integriteit van planten en wellicht zelfs van plantrechten. Aan de hand van enkele voorbeelden (aardappel, sojaboon) verkennen we waar de morele eisen (monoculturen, genetische modificatie etc.) richting planten kunnen worden gevonden, hoe we de beide teloi ook voor planten met elkaar kunnen verzoenen en wat voor gevolgen dat heeft voor de teelt van gewassen.
Sessie 3: De telos van landbouwhuisdieren
met Kees Zoeteman en Jan Diek van Mansveld
Aan de hand van enkele voorbeelden (varken, paard, kip) denken we na in hoeverre morele grenzen worden overschreden bij het benutten van deze dieren voor (het produceren van) vlees, trekkracht of recreatie en eieren, zowel in een intensieve veehouderij als in een biologische setting. Hoe helpt het ontwikkelen van het concept telos en het nadenken over de tegenstrijdigheid van beide teloi om de 'zwakke' kant van de natuur te versterken? Hoe kunnen we verzoenende handelingsperspectieven ontwikkelen en hoe vertalen we dat naar een landbouwpraktijk?
Docenten
De workshops worden wisselend geleid door leden van de Stichting Corona (www.stichtingcorona.nl) die sinds 2012 technische ingrepen in het leven vanuit een spirituele, vooral antroposofisch georiënteerde, invalshoek onderzoekt en de resultaten daarvan inbrengt in het maatschappelijke debat.
Sessies worden verzorgd door prof. Paul Struik (Wageningen University, lid COGEM), em. prof. Jan Diek van Mansvelt (Wageningen University), Diederick Sprangers (St Genethica) en Kees Zoeteman (em. prof. Tilburg University, oud-voorzitter COGEM).
Praktische informatie
Cursusdata: dinsdagen 1, 15 en 29 november 2022
Cursustijden: 13:30 – 17:00 uur
Kosten: € 225,00
inclusief biologische koffie, thee en lunch
Locatie:Kraaybeekerhof
